SPIS TREŚCI Ryszard Moń Wstęp -/- Rozdział 1: Lękam się świata bez filozofii. O nieodzowności humanistyki w dobie techniki i globalizacji -/- 1.1 Konieczność filozofii 1.2 Narodziny sztuk wyzwolonych 1.3 Uniwersytet domem humanistyki 1.4 Upadek humanistyki 1.5 Uniwersytet – biznes i korporacyjna logika 1.6 Kognitywny kapitalizm 1.7 Złowroga moc etatyzmu 1.8 Pragmatyzm a ideały kształcenia 1.9 Demokracja – dialog, kultura, światopogląd 1.10 Humanistyka na straży demokracji 1.11 Edukacja filozoficzna w szkole 1.12 Podsumowanie – filozofia jako fundament -/- Rozdział 2: Czy (...) starożytna paideia może być alternatywą dla współczesnej pedagogiki? Antyczne metody wychowawcze i ich obecna rola -/- 2.1 Filozofia jako sposób życia 2.2 Rola ćwiczeń duchowych w paidei starożytnej Grecji oraz starożytnego Rzymu 2.3 Antyczna paideia a aktualne wzorce kształcenia -/- Rozdział 3: Problem ujawniania przez nauczyciela własnej tożsamości moralnej w nauczaniu etyki i filozofii -/- 3.1 Nauczyciel na lekcjach filozofii i etyki 3.2 Etyka, moralność i tożsamość 3.3 Matthew Lipmana filozofowanie z dziećmi i młodzieżą 3.4 Filozofia! Ale jaka? 3.5 Nauczyciel-filozof 3.6 Tożsamość moralna nauczyciela -/- Rozdział 4: Język i filozofia. O Naturalnym Metajęzyku Semantycznym i jego związkach z filozofią -/- 4.1 Naturalny Metajęzyk Semantyczny – rozważania wstępne 4.2 Inspiracje filozoficzne koncepcji NMS 4.3 Naturalny Metajęzyk Semantyczny – cel i założenia koncepcji 4.4 Kierunki rozwoju NMS 4.5 Jak wykorzystać NMS w dydaktyce filozofii? -/- Rozdział 5: Metody problemowe na lekcji etyki i filozofii jako możliwe działanie prewencyjne -/- 5.1 Metody rozwiązywania problemów – informacje ogólne 5.2 Rozwiązywanie problemów poznawczych 5.3 Rozwiązywanie problemów decyzyjnych 5.4 Rozwiązywanie problemów praktycznych 5.5 Nauczanie i uczenie się metodą „układanki” 5.6 Metoda wychowania bez porażek 5.7 Rola nauczyciela 5.8 Kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów 5.9 Oceny i wartościowania 5.10 Podsumowanie Rozdział 6: Trudności w uczeniu się – profilaktyka i terapia -/- 6.1 Trudności w uczeniu się 6.2 Specyficzne trudności w uczeniu się 6.3 Niepowodzenia szkolne 6.4 Profilaktyka i terapia -/- Aneks – konspekty lekcji o tematyce filozoficznej i etycznej. (shrink)

Aleksandra Derra, Kobiety (w) nauce. Problem płci we współczesnej filozofii nauki i w praktyce badawczej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2013.

Niniejszy artykuł podejmuje dwie zasadnicze kwestie. Pierwsza to zagadnienie recepcji filozofii Schellinga w Polsce po drugiej wojnie światowej. Druga to pytanie, w jaki sposób należy rozumieć abstrakcje filozoficzne Schellinga. Za podstawę interpretacji przyjęto kontekstualne rozumienie filozofii, na jakim opierał się w swoich badaniach Ryszard Panasiuk. Z tych dwóch założeń podstawowych wynika struktura artykułu: część pierwsza dotyczy sposobu, w jaki ideologia marksistowsko-leninowska, wychodząc z klasowo-dialektycznego i „partyjnego” rozumienia filozofii, uznała idealizm filozoficzny za wroga. Punktem odniesienia będzie koncepcja Georga Lukácsa „Die Zerstörung (...) der Vernunft” oraz wykładnia filozofii Schellinga jako irracjonalizmu. Część druga skupia się na tym, dlaczego zaprzestano badań nad Schellingiem oraz idealizmem po drugiej wojnie światowej, oraz w jakich warunkach i kiedy pojawiły się pierwsze opracowania monograficzne. Część trzecia jest historyczno-krytyczną i kontekstualną interpretacją filozofii przyrody Schellinga. Filozofię Schellinga można rozumieć jako nową antropologię, integralnie łączącą człowieka i przyrodę. W tym sensie jest ona antytezą racjonalistycznego redukcjonizmu. (shrink)

Artykuł podejmuje problematykȩ zwolnień pracowników przedsiȩbiorstw, która zyskuje na znaczeniu wraz z utrzymywaniem siȩ globalnego kryzysu gospodarczego na pocz¸a}tku XXI wieku. Kryzys prowadzi do dynamicznych zmian w otoczeniu organizacji i w wielu przypadkach wymusza decyzje o podjȩciu działań restrukturyzacyjnych. Restrukturyzacja przedsiȩbiorstw może obejmować zarówno ograniczenie kosztów prowadzenia działalności, modernizacjȩ procesów produkcji i świadczenia usług, zmianȩ rynków i partnerów biznesowych, jak również racjonalizacjȩ zatrudnienia. Zmiany w strukturze zatrudnienia mog¸a} prowadzić do kształtowania nowych, bardziej elastycznych relacji z pracownikami. W tym kontekście outplacement (...) jako koncepcja odpowiedzialnego zarz¸a}dzania zwolnieniami pracowników umożliwia zarówno złagodzenie negatywnych skutków utraty pracy i skrócenie okresu bezrobocia, jak też ochronȩ kompetencji istotnych przedsiȩbiorstwa. Opracowanie w oparciu o krytyczn¸a} analizȩ literatury przedmiotu przybliża: przesłanki do outplacementu jakimi s¸a negatywne efekty redukcji zatrudnienia w organizacji, stereotypowe i racjonalne kryteria zwolnień pracowników oraz koncepcjȩ kompetencji kluczowych i ich ochrony. ** Article undertakes issue of enterprises layoffs, which is becoming increasingly important along with persistence of the global economic crisis at the beginning of the 21st century. Crisis leads to dynamic changes in the organization environment and in many cases forces the decision to take restructuring actions. Restructuring of firms may include both reduction of operating costs, modernization of production and services processes, changing markets and business partners, as well as the rationalization of employment. Changes in the structure of employment can lead to the development of new, more flexible relationship with employees. In this context, the outplacement as a concept of responsible management of the redundancies can both address the possible negative effects of job losses and reduction of unemployment, as well as the protection essential company competences. Article on the basis of the literature critical analysis brings: evidence for outplacement which are the negative effects of downsizing in the organization, stereotyped and rational criteria for redundancies as well as the concept of key competencies and their protection. (shrink)

W epoce nowożytnej wielu jezuitów zwracało się do generała zakonu z prośbą o pozwolenie na udział w misji zagranicznej. Ich petycje, tzw. _litterae indipetae_, świadczą o licznych powołaniach członków zakonu do służby w dalekich krajach. Artykuł zawiera analizę próśb napisanych przez jezuitów z prowincji polskiej i litewskiej w okresie od drugiej dekady XVII do trzeciej dekady następnego stulecia. Podejmuje próbę ustalenia, jaki obraz wymarzonych terytoriów działalności misyjnej wyłania się z petycji kandydatów, a także do jakiej wiedzy o Oriencie przyznawali się (...) oni przed przełożonym. Artykuł opisuje również, jak suplikanci motywowali konieczność inwestycji środków Towarzystwa Jezusowego właśnie w działalność misyjną na wybranych przez nich terytoriach, tj. muzułmańskim Wschodzie i krajach czerkieskich, których przynależność religijna nie była prosta do ustalenia w owej epoce. Warto podkreślić, że wielu jezuitów z Rzeczypospolitej stosowało się do standardowej procedury dla kandydatów na misjonarzy, która zakładała uzyskanie zgody generała. Wydaje się, że udzielał on jej tak rzadko ze względu na ogromne potrzeby kadrowe zakonu w samym państwie polsko-litewskim. Z tego powodu zdawał się obojętny na poruszające wizje cierpiących jeńców i ich nieochrzczonych dzieci, rzadko też ulegał kuszącym obrazom Czerkiesów, którzy mieli znać pewne podstawowe zwyczaje chrześcijańskie i w związku z tym wydawali się aplikującym grupą stosunkowo łatwą do pozyskania dla Kościoła katolickiego. Wielu spośród polskich i litewskich jezuitów, którzy są wspomniani w źródłach jako misjonarze w Oriencie, nie wysłało prośby do generała przed podróżą na Wschód. Wydaje się, że posługa członkom poselstw do władców muzułmańskich, jak i osobiste poparcie udzielone przez polskich władców i magnatów umożliwiło im zrealizowanie chociaż na krótko marzenia o misjonarskim życiu. Zwraca uwagę fakt, że ci z nich, którzy decydowali się na pozostanie dłużej na misji, próbowali uzyskać _post factum _błogosławieństwo generała. Należy wspomnieć o jeszcze jednej grupie polskich i litewskich jezuitów, których spotykamy w Persji i na Kaukazie, tzn. o kandydatach na misje w Chinach, którym nie udało się dotrzeć na Daleki Wschód i w związku z tym musieli się zadowolić posługą w mniej prestiżowym miejscu. (shrink)

Autor niniejszego artykułu stawia tezę, iż w _Biblii Paulistów_, w szczególności zaś w tłumaczeniu Ewangelii i Psalmów, zastosowano tylko pozornie „język współczesny”, gdyż jej tekst w wielu wypadkach zapożycza pełne frazy z _Biblii Tysiąclecia_. Powstaje w ten sposób pewna hybryda językowa, mieszająca język potoczny i już utrwalony tradycją „polski styl biblijny”. Tezę tę ilustrują liczne przykłady oparte o analizowany tekst. Kolejną poruszaną kwestią jest teoretyczna i praktyczna zasadność samego faktu sięgania po język współczesny, a w istocie po język potoczny w (...) przekładzie Pisma Świętego. Z teoretycznego punktu widzenia jest to jednoznacznie sprzeczne z tradycją wyznaczoną przez _Wulgatę _św. Hieronima, którego przekładowy język naruszał kanony łaciny cycerońskiej (a więc języka naturalnie brzmiącego dla ówczesnego wykształconego odbiorcy) w trosce o jak największą wierność wobec oryginału. Święty Hieronim zderzał łacinę ze strukturami składniowymi języka hebrajskiego, w wyniku czego powstała pewna nowa jakość, odbierana jeszcze długi czas później jako „dobroczynny zgrzyt językowy” (sformułowanie A. Bermana), prowadzący również do poszerzenia zasobów języka docelowego. Ta zasada została przyjęta w późniejszych katolickich przekładach Biblii, w tym w przekładzie ks. Jakuba Wujka, i odrzucona dopiero przez nową tradycję protestancką zainaugurowaną przez Marcina Lutra. Z praktycznego natomiast punktu widzenia wolno zadać pytanie o duszpasterską skuteczność używania takiego języka i sięganie do tradycji protestanckiej w sytuacji, gdy kościoły protestanckie Europy pustoszeją mimo propozycji „chrześcijaństwa ułatwionego”. (shrink)

„O pełnej znajomości prawa można mówić tylko wówczas, gdy zna się prawo i wytworzone przez praktykę reguły posługiwania się nim” – pisał swego czasu Marek Zirk-Sadowski. Pogląd ten wiąże się z niezwykle istotnym sporem o kryterium poprawności dokonywanej przez sędziów wykładni prawa. Zlokalizowanie takiego kryterium wydaje się być szczególnie ważne choćby ze względu na zawartą w naszym systemie prawnym konieczność realizowania zasady trójpodziału władzy, zgodnie z którą w procesie stosowania prawa nie może dochodzić do tzw. kryptoprawotwórstwa. Celem niniejszego tekstu jest (...) zaprezentowanie wybranych koncepcji poprawności wykładni prawa oraz ich krytyka w świetle neopragmatyzmu Stanley'a Fisha, filozofa prawa oraz profesora literaturoznawstwa, którego głównym przedmiotem refleksji był problem interpretacji. Filozofia amerykańskiego neopragmatysty opiera się na dwóch koncepcjach: reader-response criticism i wspólnotach interpretacyjnych. Reader-response criticism polega na skupieniu się na afektywnym aspekcie procesu interpretacji, uznając czytelnika za kluczową instancję tego procesu; koncepcja wspólnot interpretacyjnych z kolei ma wytłumaczyć, dlaczego podmiot interpretuje w taki a nie inny sposób. Zaproponowana przez Fisha metoda pozwala uznać, że de facto jedynym możliwym kryterium poprawności wykładni są inne decyzje sędziowskie. W świetle powyższych uwag wydaje się zasadnym stwierdzenie, że podejście Fisha umożliwia pogłębienie refleksji na temat jednej z kluczowych kwestii zarówno dla praktyki jak i teorii prawniczej, tj. poprawności wykładni prawa. (shrink)

Sprawiedliwość należy do najważniejszych i zawsze aktualnych problemów życia społeczno-politycznego. Dotyczy każdego z nas. Nikomu bowiem nie jest obojętne, jak jest traktowany przez prawo i władzę, jak są dzielone korzyści wynikające ze społecznej współpracy. Sprawiedliwość mobilizuje nas do społecznego zaangażowania i solidarności, ze względu na nią wciągamy się w obywatelskie nieposłuszeństwo czy decydujemy się na emigrację. Odwołania do niej pojawiają się zarówno w okrzykach burzycieli, jak i obrońców starego porządku. Nie jesteśmy jednak pierwszymi, którzy stawiają pytania o sprawiedliwość. Mają one (...) długą i bogatą tradycję. Od starożytności filozofowie twierdzą, że sprawiedliwość jest podstawową cnotą społeczną. Stąd, aby dobrze i krytycznie myśleć i mówić o sprawiedliwości czy realizować sprawiedliwą politykę, należy skonfrontować swoje myślenie z refleksją filozoficzną. Oczywiście wśród filozofów nie ma i nie będzie zgody w odpowiedziach na pytanie: czym jest sprawiedliwość i jak stworzyć ustrój, w którym będzie ona funkcjonować w sposób odczuwalny dla wszystkich? Taka natura filozofii, że prawda odsłania się w sporze. We współczesnej filozofii polityki dominuje pięć stanowisk w kwestii sprawiedliwości: dwa liberalne, libertarianistyczne, komunitarystyczne i feministyczne. Moim celem jest prezentacja tych poglądów . (shrink)

Badania nad podstawami matematyki przyniosły w ostatnich dziesięcioleciach wyniki, które wydają mi się ciekawe nie tylko dla nich samych, lecz także z uwagi na wnioski, jakie płyną z nich w odniesieniu do tradycyjnych problemów filozoficznych dotyczących natury matematyki. Same wyniki są dość szeroko znane, mimo to jednak sądzę, że warto raz jeszcze przedstawić je w zarysie, zwłaszcza w obliczu faktu, że dzięki pracy szeregu matematyków zyskały one znacznie doskonalszą formę, niż miały pierwotnie. Największy postęp, mający decydujące znaczenie dla tych wyników, (...) stał się możliwy dzięki precyzyjnemu zdefiniowaniu pojęcia skończonej procedury. Definicję taką można uzyskać na różne sposoby, które w efekcie dają dokładnie to samo pojęcie. Najbardziej zadowalający sposób polega moim zdaniem na sprowadzeniu pojęcia skończonej procedury do pojęcia maszyny o skończonej liczbie części, co uczynił brytyjski matematyk Turing. Co do filozoficznych konsekwencji wspomnianych wyników, nie sądzę, by kiedykolwiek należycie je przedyskutowano, czy choćby zwrócono na nie uwagę. (shrink)

Krytyka tez zwartych w mojej książce Religia jako idolatria, przedstawiona w polemikach autorstwa Błażeja Gębury i Marcina Iwanickiego, jest zasadniczo nietrafna. Głównym powodem jest to, że Autorzy zarzutów nie przedstawili żadnego historycznego przykładu zjawiska religijnego niebędącego idolatrią. Odwołując się jedynie do przykładów logicznie możliwych, nie podali warunków, jakie musiałyby zostać spełnione, aby ów akt mógł zostać urzeczywistniony; tymczasem podstawowym z nich jest zmiana ontycznego i epistemicznego statusu człowieka jako istoty zdolnej bezpośrednio obcować z Bogiem. Również podane przez Polemistów bardziej szczegółowe (...) argumenty nie obalają tezy o nieuchronnej idolatryczności religii. Jeśli bowiem Bóg przyjmuje wszystkie akty czci, składane Mu w dziejach, to należy Go oskarżyć o łamanie elementarnych zasad moralnych, trudno bowiem zaakceptować krwawe ofiary składane Mu z ludzi i zwierząt. Z kolei „religia zero” jest niemożliwa do spełnienia; z jednej strony okazuje się fenomenem całkowicie prywatnym, z drugiej — oznacza poznanie Boga na sposób ludzki. Podobnie nieświadomy akt czci jest doznaniem estetycznym, a nie religijnym; teistyczna interpretacja tego aktu nosi znamiona przemocy symbolicznej, a także redukuje doświadczenia religijne do poczucia piękna. Nie ma też wątpliwości, że postulowany przez Polemistów dystans ontyczny jako konieczny warunek religii nieidolatrycznej w rzeczywistości ją uniemożliwia, ponieważ nawet Bóg nie jest w stanie objawić się nam takim, jaki jest, lecz musi się dostosować do naszych ograniczeń poznawczych; może się zatem objawić jedynie jako nie-Bóg. Z tego powodu każdy akt religijny jest nieuchronnie idolatryczny; nie oznacza to jednak nadużycia słowa „idolatria” do zjawisk religijnych, lecz właściwy opis ich natury. Mimo to nie należy całkowicie eliminować religii z życia społecznego; dopóki bowiem ludzie religijni nikogo nie krzywdzą i nie próbują narzucać swoich idoli innym osobom, mają prawo bez przeszkód w nie wierzyć, a nawet je czcić. (shrink)

W artykule podjęta jest próba intuicyjnej syntetycznej interpretacji sokratejskiej maieutyki w duchu psychologii homeryckiej. Bazując na tej interpretacji, opracowano ćwiczenie uświadomionego mówienia, które zostało włączone do zajęć akademickich: „Jak praktycznie wykorzystać własną głupotę? – doradztwo filozoficzne w warsztacie psychologa”, prowadzonych na Uniwersytecie Warszawskim i w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w latach 2004–2012. Na gruncie akademickim były to pierwsze w Polsce seminaria poświęcone doradztwu filozoficznemu. Podczas ćwiczeń studenci byli proszeni o zapisywanie swoich obserwacji. Niektóre ćwiczenia były filmowane. W ten sposób został (...) zebrany bardzo ciekawy materiał, który może być podstawą do dalszych poszukiwań teoretycznych i empirycznych. W artykule krótko przedstawiam, czym jest uświadomione mówienie, prezentuję zapiski z ćwiczeń studentów oraz wskazuję na krótki materiał filmowy. (shrink)

Za Arystotelesem logika postrzegana jest jako narzędzie filozofii. Po blisko 2 i pół tysiąca lat dostrzegamy, że nie tylko logika, ale także różne formalne narzędzia i struktury są narzędziami namysłu filozoficznego – i również – naukowego. Zwolennikiem takiego postrzegania sprawy był Jan F. Drewnowski. Narzędzia, o których mówię w tytule, to różnego rodzaju techniki i reguły wypracowane w naukach formalnych. Zaliczyć do nich możemy np. regułę modus ponens czy technikę dowodu rozgałęzionego. Z kolei przez strukturę formalną rozumiem pewien obiekt formalny (...) np. algebrę Boole’a albo przestrzeń topologiczną, które pozwalają modelować przedmioty różnych dziedzin naukowych, w tym filozofii. W niniejszym artykule zarysuję główne idee Drewnowskiego i w jaki sposób przestrzeń topologiczna pozwala na analizę tak różnych pojęć filozoficznych jak możliwy świat czy monada. Przykłady te posłużą do argumentacji za prawdziwością metodologicznych tez Drewnowskiego, że stosowanie logiki symbolicznej służy uściślaniu dowolnych dziedzin wiedzy i – jak sądzę – nie narusza bogactwa treści właściwych danej dziedzinie. (shrink)

Wyniki badań, jakie przeprowadziłem nad trzema napisanymi przez kobiety powieściami dotyczącymi KL Auschwitz-Birkenau: Z otchłani Zofii Kossak, Dymy nad Birkenau Seweryny Szmaglewskiej i Przeżyłam Oświęcim Krystyny Żywulskiej wskazują, że wymienione teksty mistyfikują obozową rzeczywistość, a środki do tego użyte, niezależnie od ich zróżnicowania, są literackiej proweniencji. Na tej podstawie zasadny wydaje mi się przede wszystkim ten wniosek, który wskazuje potrzebę opracowania historycznoliterackiej syntezy omawiającej literaturę obozową napisaną przez kobiety i umieszczenie jej w kontekście polskiej literatury obozowej, zwłaszcza tej, która dotyczy (...) Zagłady. W ten sposób weryfikowane rezultaty moich badań powinny okazać się użyteczne ze względu na stan wiedzy o kobiecym doświadczeniu obozu, funkcjonalność tego, co literackie w tekstach obozowych i wreszcie całościowy obraz polskiej literatury obozowej. (shrink)

Roman Ingarden, opisując rzeczywistość moralną, posługiwał się językiem wartości. Niniejszy artykuł przedstawia opis wartości moralnych i analizę terminologii stosowanej do ich charakterystyki i wyjaśniania sposobu ich istnienia. Istotne znaczenie dla teorii wartości moralnych ma doświadczenie powinności i problematyka normatywności. Zbadanie obu zagadnień prowadzi do pytań o sposób powstawania nowych klas wartości moralnych i rozpoznawania powinności do ich realizacji. Przeprowadzone badania pokazują także trudności związane ze stosowaniem języka wartości w komunikacji zagadnień moralnych.

Kategoria struktur metodologicznych wprowadzona przez Zygmunta Hajduka jest kategorią nową, nieużywaną dotąd w rozważaniach metodologicznych i niemającą w nich ugruntowanego miejsca. Dlatego można zapytać o funkcję, jaką miałaby ona pełnić w metodologii nauk, oraz ojej przydatność jako ogólnego pojęcia metodologicznego. Zasadnicze pytanie, jakie stawiam to: czy wprowadzony przez Z. Hajduka termin struktury metodologiczne może służyć jako najogólniejsza kategoria wyznaczająca przedmiot badań metodologii nauk? Odpowiadając negatywnie na to pytanie, przedstawiam argumenty, jakie przemawiają przeciwko używaniu pojęcia struktur metodologicznych w ten sposób. Moja (...) argumentacja przebiega w następujący sposób. Przywołując funkcjonujące w metodologii nauk zasadnicze sposoby rozumienia nauki, ujęcie metodologii nauk wyznaczone przez Szkołę lwowsko-warszawską i tradycję metodologiczną KUL, będącą jej kontynuacją, typy metodologii, współczesne anglosaskie ujęcia filozofii nauki oraz rozumienie analizy metodologicznej, próbuję wskazać w miarę całościową mapę kategorii metodologicznych wyznaczających przedmiot badań metodologii nauk. Następnie odnoszę do niej kategorię struktur metodologicznych jako wyznaczającą, moim zdaniem zbyt wąsko, przedmiot badań metodologii nauk i przeprowadzam krytykę pojęcia struktur metodologicznych jako najogólniejszej kategorii wyznaczającej przedmiot badań metodologii nauk. Wskazuję także na niekompletność zaproponowanej przez Z. Hajduka listy struktur metodologicznych, którymi zajmuje się metodologia nauk. (shrink)

Język nauk pedagogicznych wielokrotnie poddawany był krytyce. Jego porządkowanie należy rozpocząć od sprecyzowania pojęć: „wychowanie”, „kształcenie” i „nauczanie”, uważanych za podstawowe pojęcia pedagogiczne, a dotąd nieokreślone w sposób zyskujący aprobatę przynajmniej większości pedagogów. Większość kontrowersji i sporów dotyczy przede wszystkim treści i zakresu pojęcia „wychowanie ". Różnorodność ujęć i sposobów użycia tego terminu powoduje trudności w porozumiewaniu się, wieloznaczność i chaos w dyskusjach i rozważaniach pedagogicznych. Analiza literatury ze zwróceniem szczególnej uwagi na definicje omawianego pojęcia i codzienna praktyka pedagogiczna pozwoliły (...) na przeprowadzenie próby uświadomienia wszystkim posługującym się językiem nauk pedagogicznych trudności, z jakimi borykają się pedagodzy teoretycy w precyzowaniu swego języka. (shrink)

Zamieszanie wokół problem prawdy ma dwa źródła. Zagadnienie to jest zwykle rozpatrywane w dwu perspektywach: [1] albo w perspektywie poznawczej albo [2] ontologicznej, w kontekście rzeczywistości uteoretyzowanej. Problem w tym, że obydwie są usytuowane na tym samym artykułowanym poziomie. Obydwie nie uwzględniają tego, co najważniejsze: ontycznego wymiaru rzeczywistości, ontycznego zakorzenienia, bez którego nie sposób mówić ani o poznaniu, ani o ontologii, ani o prawdzie. Kłopot w tym, że wymiar ontyczny został wyparty z filozofii i w tym należy upatrywać kryzysu współczesnej (...) filozofii. Rzeczywistość Ontyczna to Żywioł Przedpoznawczy. Prawda ma dwa wymiary: ontyczny i ontyczno-epistemologiczny. Pierwszy może być rekonstruowany tylko pośrednio, poprzez praktykę, którą nazywam metafizyką radykalną. Drugi jest rozwijany zgodnie z akceptowanymi normami praktyk artykułowanych. Podczas gdy przeciwieństwem prawdy onto-epistemologicznej jest tylko fałsz, przeciwieństwem prawdy ontycznej może być tylko prawda. Stosownie do powyższego mamy dwa rodzaje realizmu: realizm radykalny oraz wiele modeli realizmów ontoepistemologicznych. Prawda ma podwójną naturę: ontyczną i lekkość energii, tzn. siłę przekraczania aktualnych granic. Aby zmieniać otaczający świat, filozofia winna uwalniać energię uwięzioną w aktualnie obowiązujących teoriach. Mając to na uwadze, zamieniłam tradycyjny realizm na realizm transcendujący, przekraczający istniejące granice naszych aktualnych punktów widzenia i możliwości kognitywnych. (shrink)

Autorka rozważa relacje między wartościami, szczególnie moralnymi, a dziełem muzycznym. Przedstawiając najpierw rozumienie wartości w filozofii Romana Ingardena, a następnie przywołując przykładowe sformułowania moralizmu w odniesieniu do muzyki (autorstwa Rogera Scrutona, Platona i Petera Kivy’ego), autorka pyta, czy możemy uważać dzieło muzyczne za nośnik wartości moralnych. Następnie badając, w jaki inny sposób dzieło muzyczne może być związane z wartościami moralnymi, autorka dochodzi do wniosku, że relacje między wartościami moralnymi a dziełem muzycznym należą do stosunków subtelnych i być może tym, co (...) zawdzięczamy dziełom muzycznym jest umiejętność słuchania. (shrink)

Tak bogata, wielowątkowa i wewnętrznie zróżnicowana tradycja problematyki świadomości, jak i jej wyjątkowa złożoność i trudność, jednoznacznie „podpowiada” oraz uzasadnia nieodrzucanie zaraz na początku, z góry, jakichkolwiek możliwości podejścia do tego szczególnego przedmiotu i jakichkolwiek sposobów jego ujmowania; w tym możliwości podejścia apofatycznego i apofatycznego sposobu ujmowania go. Ich poznawcze walory zdaje się sugerować możliwa, przynajmniej możliwa, interpretacja: zasady ekonomii wyjaśniania – podstawowej zasady określającej tryb wyjaśniania realizowany z perspektywy trzecioosobowej – w kategoriach negatywnych i pozytywnych momentów/wątków jej zawartości, Ayera (...) eksplikacji fenomenu prywatności oraz Marcela propozycji ukazania specyfiki świadomości przy pomocy idiomu over and above, wskazującego nie tylko na nie-zwyczajność świadomości jako konstruktu wyjaśniającego, lecz także odsyłającego do nie-zwyczajności wyjaśnianego przezeń zachowania. Takie apofatyczne podejście – najpierw do zachowania, a potem jego mechanizmu – i takie ich najpierw apofatyczne ujęcie zdaje się naprowadzać tak na samą możliwość, jak i na kierunek oraz sposób pozytywnego do nich podejścia i zawartość pozytywnego ich ujęcia; i taki zdaje się być ich podstawowy poznawczy walor. To, czy ten tryb roboty, zastosowany do pewnej postaci prywatności – wyróżnionej jeszcze na etapie negatywnego do niej podejścia i jej negatywnego jeszcze ujęcia – pozwoli później, na etapie pozytywnego już do niej podejścia i pozytywnego już jej ujęcia, w pewnym momencie na jej identyfikację z najmocniej rozumianą świadomością, to najważniejsza, ale zarazem i najtrudniejsza, z pozostających do rozważenia spraw. (shrink)

Artykuł odnosi się do książki Sebastiana Gałeckiego Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki, w której autor proponuje koncepcję takiej etyki, opartej na chrześcijańskim fundamencie. W swoim rdzeniu jest to dzieło metaetyczne, dla którego pierwowzorem i inspiracją były ujęcia etyki Johna Henry’ego Newmana, Alasdaira MacIntyre’a oraz Johna Finnisa. Poszerzając horyzont badawczy książki Gałeckiego, należy zauważyć, że wszelkie systemy etyczne są jakimś wyzwaniem dla współczesnych, nie tylko bowiem etyka, lecz każda nauka pojmowania klasycznie jako theoria ma dla życia praktycznego jedynie moc motywacyjną, a (...) w życiu społecznym oddziałuje, jeśli zostanie przełożona na rzetelną popularyzację i skuteczne jej krzewienie. Przydawka „chrześcijańska” jedynie dookreśla określoną etykę, determinuje ją w określony sposób, lecz jej nie modyfikuje. Tym samym etyka chrześcijańska jest propozycją nie tylko dla konkretnego życia indywidualnego i społecznego, lecz także dla teoretycznej dyskusji etycznej. Współcześnie, w epoce nazwanej postchrześcijańską, w takiej dyskusji istotne znaczenie ma pluralizm argumentacyjny. Ma on swój fundament w tym, że fenomen moralności jest zawsze ujmowany w bogactwie jego aspektów, choć często niektóre z nich są niesłusznie absolutyzowane. (shrink)

W artykule autor przedstawia dorobek o. Ziemiańskiego SJ na polu metafizyki. Okazją do tego był jubileusz 90. urodzin, z którego perspektywy można pełniej docenić wkład Jubilata w tę dziedzinę filozofii. Prezentację rozpoczyna przybliżenie kontekstu historycznego kształtowania się myśli filozoficznej o. Ziemiańskiego, gdzie podstawową rolę odegrała filozofia tomistyczna, skoncentrowana w ówczesnych polskich realiach na dyskusji z marksizmem. Dyskusja ta nie sprowadzała się wyłącznie do odkrywania ograniczeń i krytyki marksizmu. Przedstawiciele tomizmu proponowali własną interpretację rzeczywistości, odznaczającą się większym realizmem i bardziej przekonującą (...) racjonalnością. Kolejny punkt poświęcony został koncepcji metafizyki o. Ziemiańskiego, nawiązującej do tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, wzbogaconej elementami zaczerpniętymi ze współczesnych kierunków filozoficznych oraz nauk szczegółowych. Pośród najbardziej charakterystycznych cech tego ujęcia wskazano oparcie na doświadczeniu i zorientowanie na byt realnie istniejący, metodę _abstractio totius_, poznawczy realizm i maksymalizm, jak też ukierunkowanie na poznanie bytu absolutnego. W dalszej kolejności omówiono wkład Ziemiańskiego w interpretację kluczowych zagadnień metafizycznych, takich jak transcendentalia, przygodność, celowość czy struktura bytu. Podkreślono, iż opowiadał się on za egzystencjalną naturą transcendentaliów, a przez to ich niesprowadzalnością do pojęć uniwersalnych. Ponadto, w ciekawy sposób przedstawił specyfikę relacji wiążącej byt przygodny z bytem koniecznym, jak również uzasadnienie konieczności istnienia przyczyny celowej oparte na analizie wewnętrznej struktury bytu. Ważnym jego wkładem do refleksji nad strukturą bytu było także opracowanie problematyki relacji w ujęciu F. Suareza oraz ukazanie funkcjonalnych aspektów złożenia bytu z istoty i istnienia. W zakończeniu odnotowano wnioski koncentrujące się na znaczeniu metafizyki jako bazowej dziedziny poznania filozoficznego. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i krytyczna ocena modelu tomistycznej filozofii człowieka, który został opracowany przez o. Romana Darowskiego. Analizy mają charakter metateoretyczny. Ich przedmiotem są teksty napisane przez o. Darowskiego w różnych okresach jego twórczości filozoficznej. W sposób szczególny uwzględniona została jego praca _Filozofia człowieka_, która miała kilka wydań. Zastosowana metoda badawcza polegała na treściowej i logicznej rekonstrukcji modelu filozofii człowieka przedstawionego w pracy _Filozofia człowieka_. Model ten został poddany krytyce metodologicznej, która pokazała, że w obecnej sytuacji kulturowej ma on (...) już tylko wartość historyczną. Może jednak stanowić dobry punkt wyjścia do dyskusji nad kierunkami rozwoju współczesnej antropologii tomistycznej. Rozwój ten powinien dokonywać się w krytycznym dialogu z naukowym obrazem świata. (shrink)

While most business ethics texts focus exclusively on individual decision making--what should an individual do--this resource presents the whole business ethics story. Highly realistic, readable, and down-to-earth, it moves from the individual to the managerial to the organizational level, focusing on business ethics in an organizational context to promote an understanding of complex influences on behavior. The new Fifth Edition is the perfect text for students entering the workplace, those seeking to become professionals in training, communications, compliance, in addition to (...) chief ethics officers, corporate counsel, heads of human resources, and senior executives. (shrink)

Autorka recenzji omawia tezy zaprezentowane w książce L’être et la conscience. Recherches sur la psychologie et l’ontophénoménologie sartriennes autorstwa Philippe’a Cabestana. Pracę francuskiego badacza można potraktować jako analizę i opracowanie wczesnych założeń filozoficznych Jean-Paula Sartre’a oscylujących wokół pojęcia świadomości. Cabestan pokazuje, w jaki sposób Sartre’owskie – krytyczne – podejście do fenomenologii wpłynęło na kształt jego ontologii, wyłożonej przede wszystkim w książce Byt i nicość.

Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na pewne, z rzadka jedynie podnoszone aspekty pojęcia dobra. Zadanie takie poprzedzić należy pewnymi wstępnymi założeniami, ponieważ pojęcie to, będąc kluczowym terminem filozofii moralnej od początku jej historii, obrosło wieloma konotacjami i stało się częścią wielu, często wzajemnie sprzecznych, koncepcji moralnych. Należy zatem zaznaczyć, że w opracowaniu poniższym chodzić zatem będzie o pojęcie dobra rozumiane na sposób arystotelesowski, a rozważania koncentrować się będą w głównej części na rozstrzygnięciach normatywnych wysuwanych w obrębie współczesnego anglosaskiego neoarystotelizmu. (...) Zasadniczą tezą mojej pracy jest, że tak ujmowane, pojęcie to charakteryzuje się dwiema cechami, czy też może należałoby raczej powiedzieć, że jego normatywność organizuje się według dwóch wektorów wyznaczających sposób orientacji bardziej szczegółowych normatywów: natury jako źródła idei dobra, oraz pewnej formy emancypacji wynikającej z jej zastosowania. (shrink)

Popularyzacja tworzenia kodeksów zaadresowanych do różnych grup społecznych jest jedn¸a} z cech współczesnego świata. Wśród badaczy tego zjawiska nie ma jednak pełnej zgody na zasadność i użyteczność moraln¸a} tej działalności. Artykuł przybliża przegl¸a}d literatury przedmiotu w zakresie dotycz¸a}cym argumentów za stworzeniem umiarkowanego stanowiska na rzecz kodyfikacji norm etycznych. Przybliżono główne pojȩcia dotycz¸ace kodeksów etycznych i stanowiska za ich przyjȩciem i odrzuceniem. Zwrócono uwagȩ na sposoby zwiȩkszania skuteczności kodeksów oraz procedurȩ podejmowania decyzji etycznych w sposób godz¸acy podejścia zwolenników i przeciwników kodyfikacji. (...) * The popularisation of code elaboration addressed to various social groups is one of the features of the modern world. However, among researchers of this phenomenon a full consensus on the moral validity and usefulness of this activity does not exist. The article closely reviews the literature with regard to the reasons for the creation of a moderate position on the codification of ethical standards. The essay brings closer the main concepts of ethical codes and positions for their adoption and rejection. Attention is paid to ways of increasing the effectiveness of codes and the ethical decision-making procedure in a manner that undermines supporters and opponents of codification approaches. (shrink)

Providing a vibrant four-color design, market-leading BUSINESS ETHICS: ETHICAL DECISION MAKING AND CASES, Ninth Edition, thoroughly covers the complex environment in which managers confront ethical decision making. Using a proven managerial framework, this accessible, applied text addresses the overall concepts, processes, and best practices associated with successful business ethics programs--helping readers see how ethics can be integrated into key strategic business decisions. Thoroughly revised, the new ninth edition incorporates coverage of new legislation affecting business ethics, the most up-to-date examples, and (...) the best practices of high-profile organizations. It also includes 20 all-new or updated original case studies. (shrink)

Autor analizuje sens alternatywy, przed którą Cieszkowski postawił filozofię Hegla, mianowicie: albo prawa dialektyki są "ogólne i nienaruszalne", a wtedy muszą mieć zastosowanie w filozofii realnej, tj. w historii, albo są "za słabe, częściowe i niewystarczające", a więc nie mają zastosowania w sferze wiedzy. Autor polemizuje z Cieszkowskiego interpretacją heglowskiej filozofii historii, wskazując przy tym na to, że Cieszkowski w zasadniczo inny sposób niż Hegel rozumie w filozofii odniesienie teorii do praktyki.

Celem artykułu jest analiza procesu twórczego Hansa Christiana Andersena. Autorka skupia się na wczesnych latach twórczości pisarza, a następnie zestawia je z dojrzałym okresem jego twórczości. Zwraca uwagę na problemy z interpretacją utworów tłumaczonych oraz pokazuje pojawiające się w nich różnice na podstawie rożnych zakończeń Królowej Śniegu. Następnie analizuje, na czym, w jaki sposób i przy użyciu jakich środków pisał Andersen. W części poświęconej dziennikom pisarza analizuje cele i aspiracje Andersena oraz sposób, w jaki zapisy z podróży przekładają się później (...) na zapis literacki. W kolejnej części przedstawia proces twórczy widziany oczyma samego pisarza oraz jego krytyków. We wnioskach końcowych podkreśla silną sensualność utworów Andersena, związki z językiem mówionym oraz towarzyszące baśniopisarzowi pod koniec życia przekonanie, że udało mu się dobrze wykorzystać dar, który otrzymał od Boga. (shrink)

Przemocy jest coraz mniej – zarówno w czasie pokoju, jak i podczas wojen. Na przykładzie trzech konfliktów zbrojnych z ostatnich lat zastanawiam się, czy decydenci powinni prowadzić działania zbrojne w taki sposób, by zminimalizować całkowitą liczbę ofiar. Pokazuję, że ani obowiązujące obecnie normy prawa międzynarodowego, ani osądy moralne na temat dopuszczalności stosowania przemocy nie wymagają od decydentów ograniczania całkowitej liczby ofiar konfliktów zbrojnych w każdym przypadku.

Czy określenie współczesnego świata zachodniego mianem świeckiego jest zasadne? Biorąc pod uwagę upadek „tezy sekularyzacyjnej”, zakładającej ścisły związek między powstaniem nowoczesności a atrofią wiary, a także obserwowane w wielu społeczeństwach zachodnich zjawisko „deprywatyzacji” religii, taka diagnoza współczesności musi wydać się co najmniej wątpliwa. Dlaczego zatem Charles Taylor, uważany za jednego z najwybitniejszych współczesnych filozofów, w taki właśnie sposób określa czasy, w których żyjemy? Czy bliższy prawdy nie jest – głoszony przez przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych – pogląd o nastaniu porządku (...) postświeckiego? Prezentowana książka omawia podstawowe cechy współczesnej kultury, które, w przekonaniu kanadyjskiego myśliciela, świadczą o jej świeckim charakterze. Zwraca się tu szczególną uwagę na wyartykułowany przez Taylora filozoficzny wymiar świeckości, który dotyczy nie tyle naszych przekonań, ile warunkującego je i tym samym bardziej od nich podstawowego „kontekstu rozumienia”. Autor pokazuje, że takie ujęcie problemu pozwala Taylorowi wyjść poza negatywne rozumienie świeckości, postrzegające ją jako residuum powstałe wskutek upadku religii, i nie tylko wskazać na wzajemne zapośredniczenie tych kategorii, lecz także odsłonić historyczny, moralny i społeczny wymiar tego, co świeckie. Uchwycenie historycznego oraz strukturalnego powiązania świeckości z religią umożliwia także dokonanie krytyki niektórych wersji postsekularyzmu. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest ukazanie realizmu strukturalnego jako stanowiska realistycznego w dyskusji, prowadzonej wokół realizmu naukowego – jego wybranych zalet i słabości. Realizm strukturalny jest odpowiedzią na wyzwanie, jakie realizmowi naukowemu stawiają historyczne fakty zmiany teorii w nauce. Nawiązuje on do semantycznego ujęcia teorii naukowych i wypracowanego w tym podejściu aparatu pojęciowego. Zgodnie z realizmem strukturalnym to, co zostaje zachowane z dojrzałych teorii naukowych po zmianie teorii, to ich sformułowania matematyczne, będące abstrakcyjnymi modelami teorii. Są one aproksymacyjnie prawdziwe, gdyż reprezentują realne (...) struktury rzeczywistości w sposób wolny od ontologicznej interpretacji, narzuconej przez język teorii. Realizm strukturalny i nawiązujący do niego semirealizm, który rozszerza niezmienniczość dojrzałych teorii na własności detekcyjne obiektów fizycznych, bronią tezy realizmu naukowego w kwestii aproksymacyjnej prawdziwości teorii naukowych, interpretując realistycznie zmiany teorii naukowych. Pozostawiają jednak na boku istotny dla realizmu problem reprezentowania rzeczywistości w teoriach naukowych. Oba wspomniane stanowiska, nawiązując do modelowego ujęcia teorii naukowych, przyjmują, że reprezentacja jest izomorfizmem struktur matematycznego modelu teorii i rzeczywistości. Takie rozumienie reprezentacji jest zbyt wąskie, nie uwzględnia, że struktura zjawisk nie jest jednoznacznie określona. Strukturę tę dla teorii zastępuje matematyczny model danych, który odzwierciedla zjawiska przedstawione jako związki własności określonych przez teorię. Realistyczna interpretacja modelu danych stanowi dla realizmu strukturalnego konieczne uzupełnienie, aby spełniał on naczelną tezę realizmu, głoszącą, że nauka poznaje świat taki, jaki jest niezależnie od teorii. Stanowi to podstawę, aby broniona w realizmie strukturalnym aproksymacyjna prawdziwość teorii naukowych miała ugruntowane uzasadnienie. Wskazanie potrzeby rozszerzenia realizmu strukturalnego i semirealizmu o odpowiednią dla nich koncepcję reprezentacji jest tezą tej pracy. W artykule zostały przedstawione podstawowe elementy współczesnej dyskusji wokół realizmu naukowego oraz stanowiska realizmu strukturalnego i semirealizmu jako uzgodnienie realizmu naukowego z faktem radykalnej zmiany teorii. Następnie zostały ukazane konsekwencje, jakie dla realizmu strukturalnego wynikają z semantycznego (modelowego) ujęcia teorii naukowych i związanego z tym pojęcia reprezentacji jako izomorfizmu struktur. Ostatni fragment został poświęcony wskazaniu, że aby spełnić postulaty realizmu naukowego zarówno realizm strukturalny, jak i semirealizm powinny być uzupełnione o interpretację reprezentacji rzeczywistości w modelu danych w duchu realizmu naukowego. -------------- Zgłoszono: 17/09/2020. Zrecenzowano: 12/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 09/11/2020. (shrink)

Celem artykułu jest analiza dwóch problemów – obcości oraz przemocy – w ramach opracowywanej przez Bernharda Waldenfelsa fenomenologii responsywnej. Autor pokazuje, w jaki sposób oba te fenomeny wymagają zradykalizowanej formy redukcji fenomenologicznej, która zostaje określona jako redukcja responsywna. Pozwala to na uchwycenie centralnej roli, jaką problemy obcości i przemocy odgrywają w rozwijanej przez Waldenfelsa responsywnej etyce.

W ramach poetyckiej twórczości Tadeusza Różewicza, jego skłonność do unikania zamkniętej formy wierszy, zmieniając i proponując ich w różnych tomach w celu odnowienia ich znaczeń, zauważono i szeroko badano. To, co jednak wymaga je­szcze dogłębnego przestudiowania, to proces twórczy dotyczący jego niepublikowanych prac, takich jak szkice przygotowawcze przechowywane w jego archiwum. Krytyka genetyczna jest cennym kluczem do odkrycia procesu twórczego Różewicza, a także niektórych aspektów jego poetyki, które w publikowanych utworach pozostają dość zamglone. W niniejszym artykule chciałabym przeanalizować rękopisy jednego (...) wiersza z _Płaskorzeźby_, czyli _Do Piotra_. Wśród najważniejszych cech tych szkiców znajdują się liczne cytaty biblijne, które ujawniają religijny sposób odczytywania poematu, który całkowicie zanika w wydanej formie _Do Piotra_. Z analizy tych szkiców można dostrzec także interesujące powiązania z innymi wierszami _Płaskorzeźby_, odsłaniające znacznie głębszy poziom interpretacji całego tomu. (shrink)

Jak i dlaczego powstał Wszechświat? Problem z naukowym wyjaśnieniem istnienia Wszechświata polega na tym, że zakłada ono pewną fizyczną przyczynę jego istnienia. Ale jakakolwiek fizyczna przyczyna Wszechświata musi być częścią Wszechświata, którego zaistnienie ma wyjaśnić. Z tego powodu każde czysto naukowe wyjaśnienie istnienia Wszechświata jest skazane na zapętlenie. Być może żadna teoria naukowa nie może przerzucić mostu pomiędzy absolutną nicością a istniejącym już Wszechświatem.Okazuje się jednak, że gdy metafizyczne pytanie typu: dlaczego istnieje Wszechświat? zamienimy na „bardziej naukowe”: w jaki sposób (...) powstał Wszechświat?, to mamy szansę na gruncie fizyki przedstawić współczesną wersję „historii” powstania Wszechświata. Kosmolog Lawrence M. Krauss twierdzi, że w tym celu wystarczy porzucić mętne – z punktu widzenia fizyki – pojęcie absolutnej nicości i za punkt wyjścia uznać fizyczną próżnię. Ponieważ – jak wynika z mechaniki kwantowej – kwantowa próżnia to dalece nie to samo co nicość metafizyczna, możliwe jest – w świetle naszej współczesnej wiedzy – powstanie Wszechświata z „niczego”. (shrink)

The Language Dynamic identifies a number of mechanisms that enable the meaning potential of language from the phoneme through grammar and discourse and onto ideological systems. This book, which underpins functional theories of language with concepts from biological and cultural evolution, social semiotics and systems theory, is relevant to all who are interested in how and why we can mean and what it means for us as humans to be semiotic agents.